Η φωτογραφία που έγινε σύμβολο αλλά και διαφημιστικό τρικ. Ο Τσε Γκεβάρα και μια ομάδα που τον έβαλε στις φανέλες των παικτών της. Ο Γιάννης Φιλέρης έχει μια ακόμη ιστορία...
Ήταν 5 Μαρτίου του 1960 όταν ένα κλικ του φωτογράφου Αλμπέρτο Κόρντα, πέρασε στην ιστορία. Απαθανάτισε το βλέμμα του Τσε Γκεβάρα, σε μια φωτογραφία που ταξίδεψε σε ολόκληρο τον κόσμο. Έγινε πόστερ και πλακάτ, μπήκε στα σπίτια εκατομμυρίων ανθρώπων. Πολλά χρόνια αργότερα, έγινε διαφημιστικό brand, ενώ πρόσφατα χρησιμοποιήθηκε σαν μπακγκράουντ φανέλας μιας ποδοσφαιρικής βραζιλιάνικης ομάδας!
Όπως λένε, όμως, οι ... καλοί δημοσιογράφοι, ας τα πάρουμε από την αρχή. Το βράδυ της 25ης Νοεμβρίου του 1956, 82 Κουβανοί επαναστάτες με επικεφαλής τον Φιντέλ Κάστρο στριμώχνονται στο "Γκράνμα" το ιστορικό πλοιάριο που θα τους μετέφερε από το λιμάνι Τουξπαν του Μεξικού στις ακτές της Κούβας.Μπορεί λόγω του καιρού να μη κατέληξαν εκεί που ήθελαν, ωστόσο, στις 2 Δεκεμβρίου οι επαναστάτες πατούσαν το πόδι τους στην Κούβα, έτοιμοι να ανατρέψουν τον δικτάτορα Μπατίστα. Κάτι που στην αρχή έμοιαζε με ουτοπία, έγινε πραγματικότητα τρία χρόνια αργότερα, με την κατάληψη της Σάντα Κλάρα και την τελική έφοδο στην πρωτεύουσα Αβάνα.Ανάμεσα στους 82 που είχαν επιβιβαστεί στην "Γκράνμα" ήταν και τέσσερις ξένοι. Ο Ιταλός Τζίνο Ντόνε, ο Μεξικανός Γκιγιέν, ο Δομινικανός Ραμόν Μεχία και ένας Αργεντίνος γιατρός που υπέφερε από κρίσεις άσθματος, ονόματι Ερνέστο Γκεβάρα. Έμεινε γνωστός σαν Τσε, η απλά comandante...Στις 5 Μαρτίου, ο φωτογράφος Αλμπέρτο Ντίαζ Γκουντιέρεζ, που είχε αλλάξει το επίθετό του σε Κόρντα και είχε αλλάξει τους επαγγελματικούς προσανατολισμούς του (πριν την επανάσταση ασχολιόταν με την μόδα) κάλυπτε την κηδεία των 136 ανθρώπων που είχαν σκοτωθεί, όταν ένα γαλλικό πλοίο το οποίο μετέφερε όπλα στην Κούβα, ανατινάχθηκε από σαμποτέρ.
Ο Φιντέλ Κάστρο, μαζί με τους υπόλοιπους ηγέτες της κουβανέζικης επανάστασης, παρακολουθούσαν την κηδεία. Μαζί τους ο Ζαν Πολ Σαρτρ και η Σιμόν Ντε Μποβουάρ. Ανεβαίνοντας στην κεντρική σκηνή, ο Κόρντα διαπίστωσερ ότι ο Τσε βρισκόταν προς τα πίσω: "Θυμάμαι ότι έβλεπε το πλήθος στην 23η Λεωφόρο" διηγιόταν συχνά ο φωτογράφος που κρατούσε μια Λέικα Μ2. Τράβηξε δυο φωτογραφίες, ενώ ο Τσε έφευγε από το οπτικό του πεδίο.
Δεν θα μπορούσε ποτέ να φανταστεί ότι η φωτογραφία του θα ταξίδευε από την Αβάνα σε κάθε σημείο του πλανήτη. Τύπωσε τα αρνητικά, αλλά η εφημερίδα "Revolution" για την οποία δούλευε προτίμησε να δημοσιεύσει μια άλλη στην οποία απεικονιζόταν ο Κάστρο με το ζεύγος Σαρτρ-Μποβουάρ.Η ιστορική φωτο, ταξίδεψε πρώτα στην Ιταλία (το 1967) όταν ο Κόρντα την παραχώρησε δωρεάν στον Ιταλό εκδότη Τζιαντζιάκομο Φελτρινέλι: "Είναι η καλύτερη φωτογραφία του Τσε, που έχω πάρει στη ζωή μου" είπε ο Κουβανός. Είχε δίκιο. Λίγους μήνες αργότερα, η ίδια φωτογραφία δημοσιευόταν στο Paris Match, στο άρθρο "οι επαναστάτες". Σχεδόν την ίδια εποχή, ο Ιρλανδός καλλιτέχνης Τζιμ Φιτσπάτρικ, την χρησιμοποιούσε για να δημιουργήσει ένα έγχρωμο πόστερ. Είχε πει ότι την φωτογραφία την προμηθεύτηκε από ένα ολλανδό γκρουπ αναρχικών με την ονομασία "The provos" στους οποίους την είχε παραχωρήσει ο Σαρτρ.Όταν στις 8 Οκτωβρίου του 1967, ο βολιβιανός στρατός με την συνδρομή της CIA συνέλαβε τον Τσε.
Μια μέρα μετά ο υπαξιωματικός του βολιβιανού στρατού Μάριο Τεράν τον εκτελούσε, κόβοντας το νήμα της ζωής του μεγάλου επαναστάση δια παντός.Διαδηλώσεις ξέσπασαν σε όλη τον κόσμο. Ο Φελτρινέλι τύπωσε χιλιάδες αντίτυπα, που έγιναν πόστερ στα χέρια των διαδηλωτών. "Μια φωτογραφία σου ήρθε και σε μένα, μια φωτογραφία σου από τα ξένα" έγραφε (και μελοποιούσε) ο Μάνος Λοΐζος το 1974, το τραγούδι του "Τσε".Το 1968 όλα τα ταμπλό στον υπόγειο του μετρό της Νέας Υόρκης, η περίφημη φωτο ζωγραφισμένη από τον Πολ Ντέιβις διαφήμιζε το επόμενο τεύχος του περιοδικού Evergreen Review. Ο καθένας, πλέον, μπορούσε να τη χρησιμοποιήσει όπως και όποτε ήθελε. Ο Κόρντα, αλλά και η κουβανέζικη κυβέρνηση, δεν σκέφτηκαν ποτέ να ζητήσουν πνευματικά δικαιώματα. Ποτέ δεν θα έκαναν κάτι τέτοιο.Μόνο μια φορά ... διαμαρτυρήθηκε ο Αλμπέρτο Κόρντα. Όταν η περίφημη φωτογραφία του χρησιμοποιήθηκε (το 2000) για μια διαφήμιση της βότκα Σμιρνόφ: "Είμαι κάθετα αντίθετος για την χρησιμοποίηση της φωτογραφίας σε διαφήμιση προϊόντων όπως το αλκοόλ". Η εταιρεία του έστειλε 50.000 δολάρια, τα οποία ο Αλμπέρτο που ένα χρόνο αργότερα πέθανε από καρδιακή προσβολή, τα δώρισε στο κουβανέζικο σύστημα υγείας: "Αυτό θα έκανε και ο Τσε αν ήταν ζωντανός" είπε...
Ο τερματοφύλακας Γκεβάρα
Ο Ερνέστο Γκεβάρα δεν ήταν, βέβαια, όλη του τη ζωή επαναστάτης. Στα νιάτα του έπαιζε ράγκμπι και ποδόσφαιρο. Λέγεται, μάλιστα, ότι ξεκίνησε να παίζει στο αριστερό άκρο της επίθεσης (που αλλού) αλλά λόγω του άσθματος που τον ταλαιπωρούσε, προτίμησε να υπερασπίζεται την εστία των ομάδων του. Αργότερα, όταν έκανε το περίφημο ταξίδι του στη Νότιο Αμερική με τη μοτοσικλέτα "Poderosa" βρέθηκε στο Περού, ανάμεσα σε Λεπρούς. Για να τους κάνει να νιώσουν άνθρωποι, οργάνωσε ποδοσφαιρικούς αγώνες, στους οπίους συμμετείχε και ο ίδιος.
Επιμέλεια: Γιάννης Φιλέρης
